تحلیل مزایای تغییر شیوه‌ی حمل کالا از جاده‌ای به ریلی از نگاه توسعه پایدار؛ مطالعه موردی ایران

طی سال‌های اخیر حدود 90% تناژ جابجایی کالا در ایران از طریق جاده انجام‌گرفته است، و شیوه‌ی حمل ریلی کم اقبال بوده است. شیوه‌ی حمل ریلی از جهت میزان مصرف سوخت، آلودگی هوا و همچنین امنیت در بروز سانحه نسبت به شیوه جاده دارای مزایای قابل‌توجهی است. در این پژوهش سه سیاست تشویقی یا منع‌کننده برای سال پایه 1390 باهدف ترغیب به استفاده از شیوه ریلی براساس یک مدل لوجیت دوگانه مورد بررسی قرار می‌گیرد. این مدل دارای متغیرهای مهمی شامل هزینه، مسافت و دسترسی به شبکه ریلی است. سیاست‌های مورد تحلیل براساس مدل شامل: حذف یارانه گازوئیل، تخفیف در هزینه حمل ریلی و تکمیل خطوط ریلی در دست احداث می‌باشند. بر اساس تحلیل منابع کلان انرژی کشور میزان مصرف سوخت گازوئیل و تولید آلاینده‌های هوا به ازای هر تن کیلومتر در بخش جاده 9.5 برابر ریل است. از طرفی هزینه تلفات جاده‌ای با عامل ناوگان باری به ازای هر تن کیلومتر عملکرد بیش از 80 برابر بخش ریلی بوده است. با استفاده از یک مدل انتخاب وسیله بین شیوه حمل بار در جاده و ریل برای چهار گروه کالای قابل‌رقابت بین ریل و جاده شامل کالاهای معدنی، فلزات خام، کالاهای ساختمانی و مواد نفتی و ارزش‌گذاری سیاست‌ها از جهت هزینه، می‌توان گفت ارائه تخفیف بیشتر دارای تأثیر بالایی بر تغییر شیوه حمل بوده و پس‌ازآن حذف یارانه اثرگذار است. همچنین به ازای هر تن کیلومتر تغییر شیوه حمل از جاده به ریل، به‌طور متوسط منفعت خالصی در حدود 3300 ریال مورد انتظار است.